Jak sprawa trafia do mediacji?
Mediacja znajduje coraz szersze zastosowanie w różnych dziedzinach życia społecznego. Może być prowadzona we wszystkich rodzajach spraw (administracyjnych, cywilnych, rodzinnych, gospodarczych, z zakresu prawa pracy, a nawet karnych), w których prawo dopuszcza zawarcie ugody. Jednak sposób rozpoczęcia mediacji uzależniony jest od tego, czy sprawa znalazła już swój finał w sądzie, czy jeszcze nie. Jeżeli sprawa nie trafiła do sądu, wówczas strony same mogą zwrócić się do mediatora z prośbą o przeprowadzenie mediacji w ich sprawie (mediacje umowne). Natomiast po wszczęciu postępowania sądowego sprawa kierowana jest do mediacji na skutek postanowienia sądu (mediacje sądowe). Przy czym sąd może skierować strony do mediacji z urzędu bądź też na wniosek każdej ze stron. Sprawa może też trafić do mediacji na każdym etapie postępowania sądowego. A zatem skierowanie sprawy do mediacji może mieć miejsce jeszcze przed pierwszą rozprawą, a także w toku postępowania. Co ważne, w każdym wypadku warunkiem przeprowadzenia mediacji jest zgoda stron.
Kto decyduje o wyborze mediatora?
Niezależnie od tego, czy mediacja prowadzona jest na podstawie skierowania sądu czy też umowy o mediację, ostatecznie o wyborze mediatora zawsze decydują strony. W przypadku mediacji sądowych mediatora często wskazuje sąd. Należy jednak pamiętać, że w takiej sytuacji wszystkie strony biorące udział w mediacji muszą zaakceptować osobę mediatora. To oznacza, że strony mogą zgodzić się na mediatora wyznaczonego przez sąd lub wspólnie wybrać innego mediatora.
W mediacjach umownych strony uwikłane w spór same wybierają osobę, która przeprowadzi postępowanie mediacyjne w ich sprawie. Strony mogą również wspólnie ustalić sposób wyboru mediatora, np. poprzez wskazanie konkretnej instytucji (ośrodka mediacji), która wyznaczy mediatora. Ten drugi wariant najczęściej spotykany jest w sprawach gospodarczych, gdzie strony już na etapie zawierania umowy zabezpieczają się przed ewentualnym konfliktem i procesem sądowym. Podpisując umowę o mediację bądź też stosując specjalne zapisy w umowie głównej, tzw. klauzulę mediacyjną, kontrahenci zobowiązują się do rozwiązywania w drodze mediacji wszelkich przyszłych sporów powstałych na tle wykonywanej umowy oraz uzgadniają sposób wyboru mediatora.
Jak wybrać dobrego mediatora?
Podejmowanie decyzji w kwestii wyboru mediatora zasadniczo niczym nie różni się od wyboru adwokata czy innego specjalisty. Jednak, przed podjęciem decyzji w tej sprawie, warto poświęcić trochę czasu, by zastanowić się kogo szukamy i poszukać przydatnych informacji. Dzięki temu wzrosną nasze szanse na znalezienie właściwej osoby. Głównymi kryteriami wyboru powinny tu być przede wszystkim charakter sprawy oraz wiedza i umiejętności mediatora w obszarze prowadzenia postępowania mediacyjnego w sprawach danego rodzaju. Przy czym posiadanie przez mediatora specjalistycznej wiedzy w zakresie przedmiotu sprawy nie jest niezbędne, aczkolwiek pozwala na lepsze zrozumienie sprawy. Warto też zwrócić uwagę, czy mediator posiada odpowiednie kompetencje miękkie, takie jak np.: niezbędne umiejętności w zakresie komunikacji interpersonalnej, pozytywne nastawienie do ludzi, empatię czy cierpliwość.
Gdzie szukać mediatora?
Przy wyborze mediatora można skorzystać z list stałych mediatorów sądowych. Takie listy znajdziemy na stronach internetowych Sądów Okręgowych oraz Sądów Rejonowych. Należy przy tym podkreślić, że mediatorzy wpisani na listę prowadzoną przez sąd muszą spełniać wymogi określone w przepisach prawa. Co więcej, podlegają weryfikacji w tym względzie. Mediatora można znaleźć również w lokalnych Ośrodkach i Centrach Mediacyjnych oraz w innych organizacjach zrzeszających mediatorów. Można również skorzystać z usług mediatorów indywidualnych i wybrać mediatora z ofert dostępnych na rynku. Odpowiednie informacje oraz dane kontaktowe dostępne są zwykle na stronach internetowych poszczególnych organizacji i mediatorów.
Mediacja umowna - od czego zacząć?
Mediacje umowne prowadzone są na podstawie umowy o przeprowadzenie mediacji, zawartej pomiędzy stronami konfliktu i mediatorem. Tego rodzaju mediacje najczęściej mają miejsce jeszcze przed skierowaniem sprawy do sądu. Wszczęcie mediacji umownej może nastąpić w trzech przypadkach:
- Jeżeli jedna ze stron złoży wniosek o przeprowadzenie mediacji
- Na wspólny wniosek stron
- Na podstawie umowy o mediację
Aby wszcząć postępowanie mediacyjne należy w pierwszej kolejności wypełnić wniosek o przeprowadzenie mediacji. Dokument ten można przygotować samodzielnie lub poprosić mediatora o formularz do wypełnienia. Wniosek powinien zawierać: oznaczenie stron sporu, dane teleadresowe stron, dokładnie określone żądanie, krótki opis sprawy oraz własnoręczny podpis wnioskodawcy. Dodatkowo, jeżeli strony zawarły wcześniej umowę o mediację to należy ją dołączyć do wniosku. Następnie wypełniony wniosek składamy u wybranego mediatora.
Wszczęcie mediacji na podstawie wniosku jednej lub obu stron sporu
W sytuacji, gdy o mediację wnioskuje jedna ze stron, wnioskodawca powinien doręczyć stronie przeciwnej odpis wniosku o przeprowadzenie mediacji. Ważne jest, aby wnioskodawca dysponował dowodem doręczenia pisma. Następnie wniosek wraz z wyżej wspomnianym potwierdzeniem doręczenia, należy dostarczyć mediatorowi. W praktyce natomiast sytuacja wygląda zwykle tak, że po złożeniu wniosku przez jedną ze stron, to mediator kontaktuje się z drugą stroną. Najczęściej kieruje on do drugiej strony tzw. zaproszenie z zapytaniem, czy wyraża zgodę na przeprowadzenie mediacji w danej sprawie. W zaproszeniu tym określony jest termin na udzielenie odpowiedzi i wyrażenie zgody na mediację. Jeżeli druga strona zgodzi się na mediację, wtedy mediator ustali termin pierwszego spotkania. Pamiętajmy jednak, że udział w mediacji jest dobrowolny. Zatem, jeśli mediator nie otrzyma odpowiedzi w wyznaczonym terminie lub druga strona nie wyrazi zgody na mediację, to niestety nie dojdzie ona do skutku.
Zdarza się też, że z wnioskiem o przeprowadzenie mediacji występują obydwie strony. Wtedy sprawa jest prostsza. Wystarczy, że strony wspólnie zwrócą się do wybranego mediatora z prośbą o pomoc w rozwiązaniu sporu i złożą wniosek o przeprowadzenie mediacji. Strony mogą również potwierdzić wolę przystąpienia do mediacji mailowo lub telefonicznie. Po uzyskaniu niezbędnej zgody stron mediator ustali termin pierwszego spotkania i rozpocznie postępowanie mediacyjne.
Wszczęcie mediacji na podstawie umowy o mediację
Jeżeli strony, jeszcze przed zaistnieniem sporu, zawarły umowę o mediację lub w treści umowy głównej ujęły tzw. klauzulę mediacyjną, wówczas do wszczęcia mediacji wystarczy złożenie wniosku o przeprowadzenie mediacji u odpowiedniego mediatora. Przy czym z wnioskiem może wystąpić zarówno jedna, jak i obie strony sporu. Co więcej, do wszczęcia postępowania mediacyjnego na podstawie wniosku jednej ze stron, nie jest konieczna zgoda drugiej strony. W tym wypadku przyjmuje się, że strony wyraziły zgodę na udział w mediacji w momencie podpisania umowy o mediację.
Może się jednak zdarzyć, że jedna ze stron, wbrew podjętemu wcześniej zobowiązaniu, skieruje sprawę bezpośrednio do sądu. W tej sytuacji, strona pozwana w odpowiedzi na pozew, może zgłosić zarzut związany z zawarciem przez strony umowy o mediację. Sąd skieruje wówczas sprawę do mediacji. Należy przy tym pamiętać, że choć mediacja jest dobrowolna i egzekucja obowiązku przystąpienia do mediacji jako takiego nie jest możliwa, to w tym przypadku odmowa udziału w postępowaniu mediacyjnym, może mieć negatywne konsekwencje. Strona umowy, która bez uzasadnionej przyczyny odmówi udziału w mediacji, może zostać obciążona kosztami procesu (niezależnie od jego wyniku).
Skierowanie sprawy do mediacji przez sąd
Jeżeli sprawa została skierowana do mediacji z inicjatywy sądu nie oznacza to, że strony muszą wziąć w niej udział. Pamiętajmy, że jedną z zasad mediacji jest dobrowolność, dlatego strony mogą odmówić udziału w niej, ale mają na to tydzień. Po upływie 7 dni od ogłoszenia lub doręczenia postanowienia sądu o skierowaniu sprawy do mediacji, mediację uznaje się za wszczętą. A zatem, jeśli strony wyrażają zgodę na mediację nie muszą podejmować żadnych działań. Mediator, po otrzymaniu skierowania z sądu, skontaktuje się z każdą ze stron i ustali termin pierwszego spotkania. Kierując strony do mediacji sąd wyznacza także czas jej trwania – do 3 miesięcy. Przy czym, okres ten może zostać przedłużony na zgodny wniosek stron lub z innych ważnych powodów, jeżeli będzie to sprzyjać ugodowemu załatwieniu sprawy. Co ważne, czasu trwania mediacji nie wlicza się do czasu postępowania sądowego.
Podsumowując, sposób rozpoczęcia mediacji uzależniony jest od tego, czy sprawa znalazła już swój finał w sądzie, czy jeszcze nie. Jeżeli sprawa została skierowana do mediacji z inicjatywy sądu i wyrażamy zgodę na mediację to nie musimy podejmować żadnych działań. W odpowiednim czasie mediator, którego wybraliśmy lub którego wyznaczył sąd, skontaktuje się z nami. Natomiast, jeśli nie zgadzamy się na mediację to mamy 7 dni, aby poinformować o tym sąd. W sytuacji, gdy sprawa nie trafiła jeszcze do sądu możemy wszcząć postępowanie mediacyjne z własnej inicjatywy. Przy czym możemy to zrobić samodzielnie lub porozumieć się w tej kwestii z drugą stroną. Aby rozpocząć mediacje umowne, w pierwszej kolejności należy wybrać odpowiedniego mediatora. Następnie należy przygotować wniosek o przeprowadzenie mediacji i złożyć go u wybranego mediatora. Jeżeli druga strona również wyrazi zgodę na mediację, wówczas następuje wszczęcie procedury mediacyjnej.